της Ζενεβιέβ Φερόν Μάρτιος 19 2008
Νουβέλ Ομπσερβατέρ (ΝΟ): Το βιβλίο σας περιγράφει μια δυστοπία. Νιώθουμε πως στο βάθος δεν πιστεύετε πως θα σωθεί ο πλανήτης, ακόμα και με ριζοσπαστικά μέτρα κατά του φαινομένου του θερμοκηπίου. Λοιπόν, έρχεται η αποκάλυψη;
Ζενεβιέβ Φερόν (Geneviève Ferone, GF): Αν θέλαμε να σταθεροποιήσουμε την κατάσταση, να καταφέρουμε να μην αυξηθεί η θερμοκρασία του πλανήτη πέραν των +2oC που θεωρούνται αναπόφευκτοι, θα έπρεπε να εξοικονομούμε ετησίως 30 εκατομμύρια τόνους CO2.
Πρόκειται για ένα τιτάνιο έργο, που προϋποθέτει την ανατροπή όλων των αξιών μας, και πάνω από όλα της λατρείας προς την παραγωγικότητα. Προϋποθέτει επίσης το φρενάρισμα της αύξησης σε ορισμένα κράτη, όπως στην Ινδία ή την Κίνα. Αυτό που αντιθέτως συμβαίνει είναι πως στην Κίνα κάθε εβδομάδα εγκαινιάζεται ένα καινούργιο εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής, που λειτουργεί με άνθρακα!
Τρέχουμε ολοταχώς προς τον γκρεμό, και το γνωρίζουμε από καιρό.
Ήδη το 1974, το «κλαμπ της Ρώμης» είχε κρούσει το συναγερμό για την εξάντληση των φυσικών πόρων. Το 1988, τα Ηνωμένα Έθνη εξέφραζαν ήδη την ανησυχία τους για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Να όμως που τελικά δεν κάναμε σχεδόν τίποτα, έστω κι αν οι ελίτ και το κοινό παριστάνουν τους ενημερωμένους.
Κανείς όμως, ούτε κράτος, ούτε επιχείρηση δεν είναι διατεθειμένοι να παραχωρήσουν το παραμικρό. Τελικά το διακύβευμα είναι η μετάβαση από το σημερινό «αρπακτικό» σύστημα σε ένα συνεργατικό σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης -και μάλιστα επειγόντως. Δεν έχουμε άλλη επιλογή. Και διαθέτουμε ελάχιστο χρόνο. Ο χρόνος είναι η «πρώτη ύλη» που εξαντλείται με πιο γρήγορους ρυθμούς. Τα αποθέματά μας είναι μετρημένα.
NO: Πώς και προτείνετε αυτή τη μοιραία ημερομηνία του 2030; Μήπως πήγατε να μιμηθείτε το «1984» του Τζορτζ Όργουελ (George Orwell);
GF: Καθόλου· δεν υπάρχει καμία σχέση με τον Όργουελ, καθώς εδώ δεν πρόκειται για μία υποθετική ή φανταστική ημερομηνία, αλλά για ένα πλήρως επαληθεύσιμο ραντεβού που μπορεί κανείς να το δει να προδιαγράφεται από στατιστικούς πίνακες και γραφικές παραστάσεις. Προσωπικά εξάλλου θα προτιμούσα το 2029, αλλά ο εκδότης μου διάλεξε το πιο «στρογγυλό» 2030.
Όπως και να ,ναι, το καταστροφικό αυτό ραντεβού είναι αναπότρεπτο, για τεσσάρων εξελίξεων:
(1) Την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη πέραν των +2°C,
(2) Τη αύξηση του πληθυσμού πέραν των 8.2 δις ανθρώπων παγκοσμίως, πέραν των οποίων οι ανάγκες τους δεν μπορούν να ικανοποιηθούν
(3) Την εξάντληση των αποθεμάτων του πετρελαίου
(4) Την προσδοκία δισεκατομμυρίων ανθρώπων να απολαύσουν τις ανέσεις του δυτικού τρόπου ζωής.
Βλέπουμε πως οι τέσσερις αυτές τάσεις συγκλίνουν σε μία μοιραία χρονολογία (2029, 2030, τι σημασία έχει;), με κατακλυσμιαία αποτελέσματα εφόσον δεν κάνουμε αμέσως κάτι δραστικό. Επιπλέον, αυτή η ημερομηνία παρουσιάζει ένα πλεονέκτημα: είναι σχετικά κοντινή. Οι περισσότεροι από τους σημερινούς γήινους θα ζούνε ακόμα, άρα μπορούμε να ελπίζουμε πως θα κινητοποιηθούν. Αν μεταθέταμε την ημερομηνία της καταστροφής για το 2100, είναι φανερό πως κανείς δεν πρόκειται να συγκινηθεί. Επικρατεί μια αντίδραση του τύπου «μετά από μένα το χάος».
NO: Ελπίζοντας πάντα πως «κάτι» θα γίνει, πως η επιστήμη θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά…
GF: Ακριβώς! Αφηνόμαστε με νοσηρή ηδυπάθεια σε ένα είδος λαιμαργίας της αποκαλύψεως, υποθέτοντας πως, όπως στον κινηματογράφο, αν μείνουμε αρκετή ώρα με τα μάτια κλειστά, ο Ζορό θα καταφτάσει! Ε λοιπόν, κάποια μέρα θα αναγκαστούμε να ανοίξουμε τα μάτια μας -και ο Ζορό δεν θα είναι εκεί.
Δείτε τι συμβαίνει στις αερομεταφορές. Φτιάχνουμε όλο και περισσότερα, όλο και μεγαλύτερα αεροπλάνα. Υποθέτουμε πως οι σημερινοί ρυθμοί ανάπτυξής της αεροπλοΐας θα συνεχιστούν επ, άπειρον, φθάνοντας σε ιλιγγιώδη ύψη. Ολόκληροι κλάδοι της οικονομίας μας, εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στηρίζονται σε αυτή την υπόθεση εργασίας. Η κηροζίνη όμως θα εξαντληθεί και δεν έχουμε με τι να την αντικαταστήσουμε. Φυσικά, τα καινούργια αεροπλάνα είναι λιγότερο ενεργοβόρα. Στην αεροπλοΐα όμως, όπως κι αλλού, οι πρόοδοι αυτού του τύπου εξουδετερώνονται από την ποσοτική αύξηση: έχουμε π.χ. 3% λιγότερη κατανάλωση καυσίμων αλλά 10% περισσότερα αεροπλάνα. Ή λιγότερο ενεργοβόρα σπίτια, πιο αποτελεσματικούς ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς, που όμως πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο, κ.ο.κ.
Κοντολογίς, όπου κι αν γυρίσουμε το βλέμμα υπάρχει αδιέξοδο. Είναι εξωφρενικό αυτό που συμβαίνει. Είναι φανερό πως έτσι που πάμε δεν θα κάνουμε τίποτα. Είναι εντελώς αδύνατο να καταφέρουν μια μέρα 2 δις Κινέζοι να ζούνε σαν τους σημερινούς Αμερικάνους, με δύο αυτοκίνητα ανά οικογένεια. Η πλανήτης δεν αντέχει 3 δις αυτοκίνητα, άρα αυτό δε θα γίνει ποτέ.
NO: Μπορούμε να ελπίζουμε σε κάποιον «από μηχανής θεό»;
GF: Πολύ μακροπρόθεσμα εμφανίζονται μερικοί, τρεις για την ακρίβεια:
(1) Οι τεχνικές αποθήκευσης του CO2 που θα μας επιτρέπουν να απορρίπτουμε τις τεράστιες ποσότητες εκπομπών CO2 χωρίς να επιβαρύνουμε την ατμόσφαιρα
(2) Η πυρηνική σύντηξη, που την ερευνά κυρίως η Γαλλία, στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος «ιτέρ»
(3) Η ευρεία χρήση της ηλιακής ενέργειας, αν π.χ. καλύψουμε εκατομμύρια στρέμματα στη Σαχάρα με φωτοβολταϊκά και δημιουργήσουμε πελώρια εργοστάσια ηλιακής ηλεκτροπαραγωγής.
Όλα αυτά όμως ανήκουν στην επιστημονική φαντασία, δεν μπορούμε να βασιστούμε εκεί για πολλές ακόμα δεκαετίες. Έως τότε, καμία από τις λεγόμενες «ανανεώσιμες εναλλακτικές μορφές ενέργειας» δεν μπορεί να ανταπεξέρθει στο μέγεθος του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε. Δεν είναι σοβαρό να ελπίζει κανείς πως η συμβατική πυρηνική ενέργεια ή τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) θα μπορέσουν να υποκατασταθούν από δάση ανεμογεννητριών.
Όσο για τα βιοκαύσιμα, τουλάχιστο εκείνα της πρώτης γενιάς, το μόνο που θα κάνουν είναι να οδηγήσουν σε όξυνση της σπάνης των καλλιεργήσιμων εδαφών, που ήδη είναι ανεπαρκή για να μας εξασφαλίσουν τα προς το ζειν. Ας πάψουμε να ονειρευόμαστε! Είναι επείγον να φθάσουμε σε μια μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης που να λαμβάνει υπόψη της συνολικά τα συμφέροντα του πλανήτη. Το συμβούλιο ασφαλείας, το G8, όλες τα διεθνικά όργανα που λαμβάνουν αποφάσεις θα πρέπει να αποφασίσουν να συνεργαστούν προς όφελος όλων μας.
NO: Και η πρώτη παγκόσμια δύναμη, οι ΗΠΑ, δεν προσυπέγραψαν καν τη συνθήκη του Κιότο…
GF: Η αλήθεια είναι πως το Κιότο είναι η μόνη έως σήμερα περίπτωση που είδαμε να ανάβει ένα μικρό φως στο σκοτάδι. Οι μόνοι όμως που το αποδέχτηκαν πραγματικά και που δέχτηκαν να μειώσουν τις εκπομπές τους CO2, είναι οι Ευρωπαίοι. Είναι σα να δέχτηκαν να τρέξουν σε έναν αγώνα ταχύτητας φορώντας ένα βαρύ σάκο στην πλάτη τους! Πώς να ανταπεξέρθουν έτσι στον άγριο παγκόσμιο ανταγωνισμό, όπου τα πάντα επιτρέπονται;
Από την άλλη οφείλουμε να παραδεχτούμε πως, παρά την ανυποταξία τους στις προδιαγραφές του Κιότο, ίσως οι Αμερικάνοι να είναι εκείνοι που προετοιμάζονται καλύτερα για το μέλλον. Οι ερευνητές και οι επιχειρηματίες τους επενδύουν στα σοβαρά σε καθαρές μορφές ενέργειας, στη βιώσιμη ανάπτυξη, στη μείωση εκπομπών θερμοκηπικών αερίων κ.ο.κ.
Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Δε θα μας πείραζε καθόλου αν τη λύση για τα προβλήματά μας την εύρισκαν οι «πλούσιοι, κακοί και ισχυροί ρυπαντές» Αμερικάνοι, ακόμα κι αν το έκαναν για να παραμείνουν πλούσιοι και ισχυροί! Αλλά γιατί να μην ακολουθήσουμε το παράδειγμά τους;
NO: Και σαν τι να κάνουμε;
GF: Γιατί π.χ. να παράγουμε «χυμούς» προσθέτοντας νερό σε σκόνες που έχουν προκύψει σε τρίτες χώρες, μετά από ενεργοβόρες διαδικασίες αποξήρανσης; Γιατί να στέλνουμε γαρίδες -που αλιεύτηκαν στην Οστάνδη- αεροπορικώς στο Μαρόκο για καθάρισμα και να τις επαναπατρίζουμε καθαρισμένες, πριν περάσουν 24 ώρες για να τις σερβίρουμε… στο Παρίσι;
Η άνοδος της τιμής της ενέργειας και των μεταφορών έχει ένα καλό: πως θα θέσει τέλος σε παρόμοιες παράλογες πρακτικές και θα επαναπατρίσει τη διαδικασία του καθαρίσματος των γαρίδων.
Αλλά υπάρχουν κι άλλες πρακτικές, πολύ χειρότερες από εκείνες των Ευρωπαίων. Δείτε π.χ. το αναπτυξιακό πρότυπο των πλούσιων σε πετρέλαιο Εμιράτων του Κόλπου, με τους κλιματιζόμενους ουρανοξύστες, την άρδευση τεχνητών χωραφιών καταμεσής στην έρημο, με… εισαγόμενο γλυκό νερό. Αυτά τα πράγματα θα έπρεπε να απαγορευτούν άμεσα από τη διεθνή κοινότητα.
NO: Αλλιώς;
GF: Πριν ακόμα ζήσουμε τις επιπτώσεις αυτής καθαυτής της υπερθέρμανσης, ή πριν εξαντληθούν τα αποθέματα πετρελαίου, θα πρέπει να αναμένουμε βίαιες κοινωνικές εξεγέρσεις, αυξανόμενη παρανομία κι ανασφάλεια, εξάντληση των αποθεμάτων τροφής.
Με άλλα λόγια, σαν «τον παλιό καλό καιρό», θα επιστρέψουμε στους λιμούς και τους πολέμους. Θα δείξουμε αρκετή σωφροσύνη έως το 2030 ώστε να μην επιστρέψουμε σε αυτόν το δαιμονιώδη φαύλο κύκλο;
Η Geneviève Ferone είναι επιχειρηματίας, που ενεργοποιείται σε «πράσινες» επιχειρήσεις. Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο της «2030, το οικολογικό κραχ». Τη συνέντευξη πήρε ο συντάκτης του «νουβέλ ομπσερβατέρ» Φαμπιάν Γριχιέ (Fabien Gruhier)