Ζούμε σε έναν πλανήτη με πεπερασμένους πόρους και δυνατότητες.
Ζούμε σε ένα κόσμο, όπου ο καθένας μεγαλώνει και ενηλικιώνεται καθοριζόμενος από μια κατασκευασμένη επιθυμία να ικανοποιεί τις ανάγκες του μέσω της κατανάλωσης, και να νομίζει ότι αυτό είναι η ζωή.  Όμως ταυτόχρονα μπορούμε να διαπιστώνουμε και νοητικά και εμπειρικά ότι είναι δυνατόν να ζούμε καλύτερα και με λιγότερα(ιδίως αν τα λιγότερα είναι και ανθεκτικότερα).
Ζούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό σύστημα, στο οποίο η Δύση και η Ανατολή έχουν δεθεί με ένα «συμβόλαιο γάμου», που δύσκολα θα λυθεί στο επόμενο διάστημα.  Από οποιαδήποτε μεριά των συμβαλλόμενων. Πολύ περισσότερο δύσκολο να λυθεί το συμβόλαιο «κοινή συναινέσει» : παρότι για παράδειγμα μετά το 2000 ο μέσος Αμερικάνος είχε 10 φορές μεγαλύτερο εισόδημα από τον μέσο Κινέζο, η Κίνα δάνειζε και δανείζει ακόμα τις ΗΠΑ(και τις άλλες «αναπτυγμένες» χώρες), για να μπορούν οι πολίτες-καταναλωτές τους να συνεχίζουν να αγοράζουν τα κινέζικα προϊόντα. Αυτό γίνεται με επένδυση μέρους των πλεονασμάτων της Κίνας σε δολάρια και κρατικά τους ομόλογα. Το αποτέλεσμα είναι ότι το κινέζικο νόμισμα παραμένει «τεχνητά» υποτιμημένο, ώστε να παραμένουν και τα κινέζικα προϊόντα φθηνά για τους δυτικούς καταναλωτές(αυτό το παράδειγμα δείχνει καθαρά και τον ανορθολογικό χαρακτήρα του καπιταλισμού). Αν π.χ. οι ΗΠΑ δεν το δέχονταν αυτό και μποϋκοτάρανε τα κινέζικα προϊόντα, τότε από τη μια θα επικρατούσε χάος στη κινέζικη βιομηχανική παραγωγή και θα ανάγκαζε την Κίνα να «ρίξει» στην αγορά μεγάλο μέρος των πολλών δις δολαρίων  που κατέχει και να «ξεφορτωθεί» τα ομόλογα των ΗΠΑ, και από την άλλη θα κατέρρεε το δολάριο ως παγκόσμιο νόμισμα και θα έπεφτε το βιοτικό επίπεδο των δυτικών. Κανένας από τα δύο μέρη δεν είναι ευχαριστημένος από αυτό το «συμβόλαιο», και ο Τραμπ δήλωσε ότι θέλει να αλλάξει αυτά τα δεδομένα, όμως κανένας δεν τολμά να ζητήσει διαζύγιο, αφού έχουν ταυτίσει την «ευημερία» των λαών τους με τη δυνατότητα να καταναλώνουν μέσω των παγκοσμιοποιημένων αγορών. Φαίνεται καθαρά στη παρούσα περίοδο πόσο συμπληρώνουν  ο ένας τον άλλο, ο ιδιωτικός και ο κρατικός καπιταλισμός.
Η δε υπόσχεση των μανδαρίνων του Κ.Κ. Κίνας ότι «μέχρι το 2020 θα διπλασιάσουμε το εισόδημα του μέσου Κινέζου», εννοώντας τον 2πλασιασμό της κατανάλωσης ενός πληθυσμού 1,35 δις θα τινάξει στον αέρα μια ώρα αρχύτερα τη φέρουσα ικανότητα του πλανήτη σε πόρους και ενέργεια.
Η πρωτοκαθεδρία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα έχει σαν αποτέλεσμα να μην αντιλαμβάνεται το ίδιο ότι έχει μπει σε μια διαδικασία αποσάθρωσης και κατάρρευσης. Θεωρεί ακόμα ότι η σημερινή του κρίση είναι χρηματοπιστωτική και δεν είναι πιο βαθιά. Δεν θέλει να δει ότι στην ουσία ότι πίσω από τη παρούσα κρίση κρύβεται η οικολογική κρίση. Έτσι η νεοφιλελεύθερη εκδοχή του συστήματος έχει στην ατζέντα της τη «φτωχοποίηση» των μεσαίων τάξεων για το ξεπέρασμα της κρίσης, ενώ η κεϋνσιανική-σοσιαλδημοκρατική εκδοχή ξαναβάζει την αύξηση της ζήτησης και της κατανάλωσης, ως μηχανισμού επανεκκίνησης της ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας. Η δε «πράσινη» εκδοχή του έχει πολύ λίγες πιθανότητες να επιβάλει την ατζέντα του «πράσινου Νιου Ντίλ»(«green New Deal»), ως απάντηση στη σημερινή κρίση, όπως ήταν το  New Deal του Ρούσβελτ(1933-1936) στην μεγάλη κρίση του καπιταλισμού το 1929.
Ζούμε επίσης σε ένα κόσμο όπου ο καπιταλισμός έχει γίνει ήδη «πληροφοριακός». Πάνω από το 70% των χρηματιστηριακών συναλλαγών στη Ν. Υόρκη π.χ. γίνονται χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Με διασυνδεδεμένα μεταξύ τους συστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, που σε ένα βαθμό είναι εκτός ελέγχου από αντίστοιχες κρατικές υπηρεσίες και μπορούν μέσω μαθηματικών αλγορίθμων να μετατρέπουν τον πανικό των πολλών μικρών επενδυτών σε πλεονέκτημα των λίγων «καρχαριών» κατόχων τους.
Παράλληλα τα πιο προωθημένα(για μας τα πιο αρρωστημένα) τμήματα των ελίτ επιδιώκουν και προσδοκούν στο άμεσο μέλλον μια ανθρώπινη εξέλιξη που θα στηριχθεί στη διεύρυνση των πνευματικών και σωματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου, η οποία θα επιτευχθεί από 3 συγκλίνουσες διαδικασίες :  α) Η πρώτη έχει να κάνει με τη βιοτεχνολογία και γενετική μηχανική. Με την επανασχεδίαση των γενετικών οδηγιών του κώδικα (DNA), θα επιδιωχθεί το βέλτιστο για κάθε άτομο του είδους(νέα «ευγονική»). β) Η δεύτερη διαδικασία έχει να κάνει με την «τεχνητή νοημοσύνη» και την «ανθρωποποίηση» της μηχανής και έχει σαν στόχο το σκεπτόμενο ρομπότ. 3) Η τρίτη διαδικασία αφορά στη «μηχανοποίηση» του ανθρώπου, μέσω ενίσχυσης των φυσικών και διανοητικών του ικανοτήτων (προσθετική τεχνολογία-τεχνητά ανθρώπινα μέλη – όργανα, μικροσυσκευές στο ανθρώπινο σώμα που θα κυκλοφορούν με το αίμα και θα διορθώνουν βλάβες, μικροτσίπ και εμφυτεύματα στον εγκέφαλο, αισθητήρες συνδεμένοι με τα αισθητήρια νεύρα κ.λπ.). Το αποτέλεσμα της σύνθεσης αυτών των διαδικασιών θα είναι ο λεγόμενος «επαυξημένος άνθρωπος»[1], το «κύβοργον» (cyborg) που σε σύνδεση με τον κυβερνοχώρο θα είναι μια οντότητα με μεγαλύτερη νοημοσύνη από τον σημερινό άνθρωπο. Αυτή η οντότητα θα αναλάβει να καθοδηγήσει την παραπέρα αυτοεξέλιξή του σε «μετάνθρωπο». Ένα σενάριο τρόμου για μας.
Στο μεταξύ έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως ανθρωπότητα πέντε μεγάλες απειλές για το μέλλον: η κλιματική αλλαγή με τις επακόλουθες καταστροφές, οι λιμοί και διατροφική κρίση σε πολλές περιοχές του πλανήτη, τα οικονομικά-περιβαλλοντικά ρεύματα μετανάστευσης, οι επιδημίες-πανδημίες και η παγκοσμιοποίηση κάθε ασθένειας, η διάλυση των ασφαλιστικών δομών και των δομών πρόνοιας με την ιδιωτικοποίηση των φυσικών-κοινωνικών αγαθών.
Μία πιθανότητα, που υπάρχει προς το παρόν, είναι να διαχειρισθεί αυτές τις προκλήσεις μια «παγκόσμια διακυβέρνηση» με τη μορφή τεχνοφασιστικού οργουελιανού καθεστώτος. Όμως κάτι τέτοιο δεν θα είναι εύκολο. Έχει αναπτυχθεί ένα «τόξο αστάθειας» για το καπιταλιστικό σύστημα, που ξεκινά από την ανατολική Αφρική και συνεχίζει στην Ασία, περνώντας από τη Μέση Ανατολή, την  Αραβική Χερσόνησο, το Ιράν, το Πακιστάν-Κασμίρ, Θιβέτ, Μπαγκλαντές  και φθάνοντας μέχρι Βιρμανία. Η «αστάθεια» αυτή συνδέεται με την απόκτηση της πυρηνικής βόμβας από κράτη «παρίες», όπως το Ιράν, με την «τρομοκρατία» του Τζιχάντ (στα χέρια της οποίας μπορεί να βρεθεί και μια τέτοια βόμβα και άρα να έχουμε αθέλητο πυρηνικό πόλεμο), με το πρόβλημα της ενέργειας και του νερού (μέχρι τώρα οδήγησε σε πολέμους το πρώτο, από τώρα και στο εξής μπορεί να οδηγήσει σε πολέμους και το δεύτερο), με το φάσμα της πείνας που μετατρέπει σε μετανάστες μεγάλο μέρος του πληθυσμού, με το έλλειμμα κοινοβουλευτικής δημοκρατίας κ.λπ.
Ταυτόχρονα στη κεντρική και νότια Αμερική, πέρα από κάποιες κυβερνήσεις που προωθούν έναν «ιδιότυπο σοσιαλισμό», υπάρχουν και κινήματα-κυρίως αυτόχθονων-που αμφισβητούν το κοινωνικό και οικονομικό υπόδειγμα της «ανάπτυξης». Περιμένουμε επίσης μια πιθανή τέτοια αμφισβήτηση και από κινήματα των «από κάτω» σε παγκόσμιο επίπεδο και ιδιαίτερα στο νοτιοευρωπαϊκό τόξο, που θα συνειδητοποιήσουν- λόγω της γενικότερης κρίσης- ότι δε μπορεί να συνεχίζεται αυτό το υπόδειγμα και ότι θα πρέπει να ανατραπεί και να πάμε σε ένα νέο, πιο βιώσιμο για τον αυξανόμενο ακόμα ανθρώπινο πληθυσμό.
Τρείς δυνατότητες ανοίγονται μπροστά μας –και αυτό αφορά όλους μας-για τα επόμενα 40-50 χρόνια:
1)Να συνεχίσουμε όπως μέχρι τώρα με το υπόδειγμα της «ανάπτυξης» με τις υπάρχουσες «συνταγές» του νεοφιλελευθερισμού, του κεντρικού σοσιαλιστικού πλάνου που καταλήγει στον κρατικό καπιταλισμό ή της «πράσινης ανάπτυξης» με τη μετατροπή μέρους του κεφαλαίου σε «πράσινο» κερδίζοντας μια παράταση χρόνου.
2)Να καταφέρουμε να «μεταλλαχθούμε» σε ένα νέο είδος πιο ανθεκτικό στις καινούργιες δυσμενείς για τη βιολογία μας συνθήκες(πράγμα ακατόρθωτο μάλλον σε ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα έστω και τεχνητής εξέλιξης) ή να μεταφερθούμε σε έναν άλλο πλανήτη(πράγμα αδύνατο για το σύνολο της ανθρωπότητας, γιατί δεν υπάρχει κοντά μας ένας τέτοιος πλανήτης)
3)Να καταφέρουμε να απαλλαγούμε από τον καπιταλισμό-πριν αυτός καταρρεύσει και μας παρασύρει μαζί του-και να δημιουργήσουμε τη «νέα οικουμενικότητα», που θα στηριχθεί στη παγκόσμια «κοινότητα των κοινοτήτων», στην αδιαμεσολάβητη δημοκρατία και τον νέο ανθρωπολογικό τύπο. Να καταφέρουμε να αλλάξουμε όχι σαν βιολογικά όντα, αλλά σαν πολιτιστικά τέτοια. Είναι μια δυνατότητα την οποία προτείνουμε, που όμως για να πραγματοποιηθεί θα πρέπει από επιλογή μιας μειοψηφίας, να γίνει αναγκαιότητα και για μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες.
Ή η ανθρώπινη ιστορία θα τελειώσει το ταξίδι της απότομα ακολουθώντας τη χίμαιρα της «ανάπτυξης» ή θα το συνεχίσει στα πλαίσια μιας «δυστοπίας» («τεχνοφασισμού», «οικοφασισμού») ή θα αναζητήσει τη λύση της αποανάπτυξης
*Κείμενο από τον επίλογο του βιβλίου “Ο Ανθρωπολογικός τύπος της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης των Γιώργο Κολέμπα και Γιάννη Μπίλλα απο τις “Εκδόσεις των Συναδέλφων”.