Το έργο του Καστοριάδη εμφανίζεται σήμερα περισσότερο επίκαιρο από τότε που το άπλωνε στις σελίδες των βιβλίων του, σε διαλέξεις κ.λπ. Γνωρίζοντας ο ίδιος ότι το χρήμα και τα όπλα είναι η εξουσία, προσπάθησε να τα πολεμήσει καταστρέφοντας τους μύθους της εξουσίας: την ελευθερία της αγοράς, την αλόγιστη ανάπτυξη, την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, τον άκρατο καταναλωτισμό, την ευδαιμονία και όλα εκείνα που καθιστούν τον άνθρωπο ένα αφελές, υποταγμένο ον, ξένον προς τη συναλληλία, τη συμπάθεια, την αμοιβαιότητα, εχθρό σε μια κοινωνία αλληλεγγύης και μικρών κοινοτήτων εναρμονισμένων με το οικοσύστημα.
Ενας από τους θεωρητικούς της αποανάπτυξης, ο Γάλλος Σερζ Λατούς, έχει συγκροτήσει την οιονεί θεωρία του πάνω στον στοχασμό του Καστοριάδη, όπως και σε αυτόν του Ιβάν Ιλιτς, θεωρώντας και τους δύο μεγάλους του προδρόμους. Οταν οι δύο ετούτοι στοχαστές ανέπτυσσαν τους κινδύνους για μετάβαση σε ολοκληρωτικά καθεστώτα και καταστροφή των φυσικών πόρων, ουδείς νοιαζόταν πραγματικά για τον προβληματισμό τους και τις αλήθειες που αυτός κουβαλούσε. Ηταν η εποχή της μακαριότητας, του ευδαιμονισμού, της επιβολής τού εγώ στις κοινωνικές σχέσεις. Τώρα που έχουν σφίξει τα πράγματα, τώρα που πολλοί έχασαν την ευμάρειά τους, τρέχουν να βρουν τον εαυτό τους στην αλήθεια των λόγων αυτών των στοχαστών· στο πώς τα ανθρώπινα όντα μπορούν να ζήσουν σε κοινωνίες που τα ίδια αυτά θεσμίζουν, είναι δηλαδή τα ανθρώπινα όντα που αποφασίζουν για τους εαυτούς τους και δεν εκχωρούν αυτό το θεμελιώδες δικαίωμα στους τσαρλατάνους της εξουσίας. Η αυτονομία της κοινωνίας προϋποθέτει, κατά τον Καστοριάδη, τη ρητή αναγνώριση του ότι η θέσμιση αυτής της κοινωνίας είναι αυτοθέσμιση.
Ηαυτοδιαχείριση δεν είναι κάτι ουτοπικό, αντιθέτως υπάρχουν παραδείγματα που καταδεικνύουν ότι είναι και εφικτή και εξαιρετικά γόνιμη· παύει την ανεργία και παράλληλα δημιουργεί τον νέο τύπο ανθρώπου που βασίζεται όχι στον βίαιο ανταγωνισμό αλλά στην ισότιμη συνεργασία. Στο βιβλίο του «Κορνήλιος Καστοριάδης» (Εκδόσεις των Συναδέλφων), ο Σερζ Λατούς αναφέρει το παράδειγμα της ωρολογοποιίας «Lip» στην Μπεζανσόν, όταν το 1973, την εγκατέλειψαν τα αφεντικά της και ανέλαβε να τη διαχειριστεί μια εργατική κολεκτίβα. Οι εργαζόμενοι πέτυχαν θαύματα. Λύσσαξαν οι εργοδότες, αλλά και οι συνδικαλιστικές παρατάξεις. Χρειάστηκε να παρέμβει η κρατική εξουσία για να δοθεί ένα τέλος στο αυτοδιαχειριστικό αυτό επιτυχημένο εγχείρημα. Σήμερα, όμως, καμία κρατική εξουσία δεν μπορεί να παρέμβει στα αυτοδιαχειριστικά συγκροτήματα, διότι η αυτοδιαχείριση, σιγά αλλά σταθερά, υποστηρίζεται από εκατομμύρια εργαζόμενους που τη βλέπουν σαν μια απάντηση στην αυθαιρεσία των εργοδοτών και της ελεύθερης (sic) αγοράς. Στην Ελλάδα ένα τρανταχτό παράδειγμα αυτοδιαχείρισης είναι η εφημερίδα που κρατάτε στα χέρια σας, που ήδη διανύει τον τρίτο χρόνο κυκλοφορίας της.
Η σκέψη του Καστοριάδη και των θεωρητικών της αποανάπτυξης είναι αναγκαία· πολύτιμη για τον νέο άνθρωπο, τη νέα οικονομία, τις νέες κοινωνικές (και πολιτισμικές) σχέσεις.
ΥΓ. 1: Βιβλία του Λατούς κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων.
Πηγή:efsyn